Eduard van Hengel

Johann Sebastian Bach vocale werken

Johann Michael Bach

Ach bleib bei uns, Herr Jesu Christ (JMB13)

Cantate

Geschreven voor onbekend (sacraal)

Voor het eerst uitgevoerd: 1675?

Koor SATB orkest str vla2,3 fgsolo cont

Totaal 1 delen

Vertaling: Ria van Hengel

uit het Alt-Bachische Archiv, ABA II/7

beluister

andere besprekingen

downloads uitleg

Bespreking

De compositie Ach, bleib bei uns, Herr Jesu Christ van Johann Michael Bach (1648 - 1694) werd in zijn tijd (evenals JMB12) aangeduid als een “Geistlich Konzert”, Het is geschreven voor een vierstemmig, hoogstwaarschijnlijk enkelvoudig bezette vocale groep (SATB) en een instrumentaal ensemble bestaande uit continuo en vijf hoge strijkers, naar keuze twee violen en drie altviolen of vier violen en één alt.
Je zou het begrip “Geistlich Konzert” losjes kunnen omschrijven als een motet op weg naar een cantate: de vocale schrijfwijze lijkt op die van het motet, afwisselend polyfoon en homofoon, en met name worden er geen solistische passages of coloraturen gevraagd. Ook doen drie van de vijf strijkers niet meer dan colla parte de stemmen ondersteunen. Maar vooruitlopend op de 18e-eeuwse cantate zijn de inleidende instrumentale sonata en een instrumentaal ritornel tussen enkele tekstregels, en de zelfstandige partijen voor de twee concertante violen.
De tekst bestaat uit de twee eerste coupletten van het “Abendlied” Ach, bleib bei uns, Herr Jesu Christ, een koraal van Philipp Melanchthon (1551), maar in de muziek is van de koraalmelodie geen spoor terug te vinden: dat zou ondenkbaar zijn bij Michaels achterneef/schoonzoon Sebastian die de relatie tussen koraaltekst en melodie als onverbrekelijk beschouwde.
Na de inleidende Sonata hebben de beide koraalcoupletten een zelfde structuur: een homofone, in akkoorden getoonzette eerste zin en een polyfoon, fugatisch of imiterend vervolg voor de tweede. Je zou kunnen zeggen: tweemaal een preludium+fuga-structuur.

In zijn Bachbiografie (1873/1880) wijdt Philipp Spitta (1841-1894) uitvoerige, kritische besprekingen aan werken van Bachs voorzaten; ik maak die bij ‘andere besprekingen’ toegankelijk (in het Duits) onder de initialen PS.

 

1. Koor

SATB, strijkers, altviool 2/3, solo fagot, continuo

Ach bleib bei uns, Herr Jesu Christ, Ach, blijf bij ons, Heer Jezus Christus,
Weil es nun Abend worden ist; want het is avond geworden;
Dein göttlich Wort, das helle Licht, laat uw goddelijk woord, het heldere licht
Lass ja bei uns auslöschen nicht! bij ons niet doven!


In dieser letzten betrübten Zeit, Geef ons In deze laatste droeve tijd
verleih uns, Herr, Beständigkeit, standvastigheid, Heer,
daß wir dein Wort und Sakrament, opdat wij uw woord en sacrament
rein behalten bis an unser End.zuiver bewaren tot aan ons einde.