Christoph Graupner
Wisset ihr nicht das auf diesen Tag (GWV 1127-26)
Cantate
Geschreven voor Eerste Paasdag
Voor het eerst uitgevoerd: 1726
Libretto: Johann Conrad Lichtenberg
Bespreking
Christoph Graupner (1683-1760) was een tijdgenoot van Bach die - in tegenstelling tot Bach - wèl aan de Thomasschule in Leipzig werd opgeleid maar in 1723 voor het cantoraat bedankte, waarna Bach werd benoemd. Graupner was en bleef ruim 50 jaar hofkapelmeester voor de landgraven van Hessen Darmstadt waar hij maar liefst 1400 cantates componeerde, waarvan de meeste onuitgegeven bewaard bleven in de universiteitsbibliotheek van het kasteel aldaar, waar De Swaen (Arwen Bouw) ze aantrof en een aantal kopieerde voor een eerste heruitvoering sinds 250 jaar. Omdat Graupner dit jaar twee-en-een-halve eeuw geleden is overleden, is er - niet alleen bij De Swaen - thans veel van hem te horen. Voor Goede Vrijdag 1726 schreef Graupner de cantate Wisset ihr nicht das auf diesen Tag, zoals meestal op tekst van zijn zwager, de theoloog Johann Conrad Lichtenberg. De instrumentale bezetting is luxueuzer dan in de meeste cantates van J.S.Bach: naast strijkers en continuo zijn er twee traverso’s, twee hobo’s en twee trompetten met pauken. In de tweede aria bespeelt één der solo-violsten een viola d’amore, een zachter klinkend en lager gestemde viool die behalve over 5 à 7 gestreken snaren ook beschikt over een aantal mee-resonerende (sympathische) snaren. Voor wie gewoon is bij Goede Vrijdag te denken aan de passionen die Bach te Leipzig schreef en uitvoerde, is het opmerkelijk dat aan het hof te Darmstadt niet alleen gewoon een cantate werd uitgevoerd maar dat daaraan zelfs trompetten meededen, al schrijft Graupner wel voor dat deze sordinato (gestopt) moeten zijn, zoals hij ook op de strijkbas (violone) een sordino vraagt. De struktuur van Graupners cantate gelijkt op die van vele Bachcantates: een afwisseling van recitatieven en aria’s, voorafgegaan door een grootschalig openingskoor en besloten met een koraalbewerking. Terwijl Bachs cantates vrijwel steeds eindigen met de bekende vierstemmige harmonisering van het koraal, bedt Graupner zijn veel minder pretentieuze harmoniseringen altijd in in een uitgebreide en zelfstandige instrumentale omgeving, met voor-, na- en tussenspelen. De titeltekst Wisset ihr nicht zou na Christus’ kruisiging door iemand in Jeruzalen gesproken kunnen zijn, maar in de bijbel komt zo’n tekst niet voor. De drie aria’s roepen achtereenvolgens op (alt) Christus’ sterven te beklagen (Hilft mir klagen!), de eigen schuld daaraan te erkennen (bas) en Jezus te volgen (sopraan). Zoals we ook bij Bach vaak zien wordt de navolging in beeld gebracht door twee elkaar imiterende violen. (De Swaen, maart 2010)