Johann Sebastian Bach
Mer hahn en neue Oberkeet (Bauernkantate) (BWV 212)
Geschreven voor Gelukwens
Voor het eerst uitgevoerd: 30 aug 1742
Libretto: Christian Friedrich Henrici (alias Picander)
Solisten SB orkest str trav cor cont
Totaal 24 delen
Vertaling: Ria van Hengel
Deze cantate werd de afgelopen jaren zelden uitgevoerd
beluister
Bespreking
Huldigingsmuziek voor Carl Heinrich von Dieskau (1706–1782), heer van Kleinzschocher, een landgoed ten zuidwesten (en inmiddels deel) van Leipzig. Dieskau was de Leipziger directeur van belastingen en als zodanig de superieur van tekstdichter/belastingambtenaar C. F. Henrici (Picander). Dat verklaart de mengeling van volkse en stedelijke genres in deze 'cantate burlesque'.
1. Ouverture
viool 1, altviool, continuo
2. Aria / Duet (S, B)
sopraan, bas, viool 1, altviool, continuo
| Mer hahn en neue Oberkeet | Een nieuw beleid voert |
| an unsern Kammerherrn. | onze landheer; |
| Ha gibt uns Bier, das steigt ins Heet, | hij geeft ons bier, dat stijgt je naar het hoofd, |
| das ist der klare Kern. | dat is waar het om gaat. |
| Der Pfarr' mag immer büse tun; | Hoe de dominee ook foetert, |
| ihr Speelleut, halt euch flink! | muzikanten, zet 'm op! |
| Der Kittel wackelt Mieken schun, | Mieke zwaait al met haar rokje, |
| das klene luse Ding. | die kleine losbol. |
3. Recitatief (S, B)
sopraan, bas, viool 1, altviool, continuo
| (B) Nu, Mieke, gib dein Guschel immer her; | (B) Nou, Mieke, geef me een kus! |
| (S) Wenn's das alleine wär. | (S) Als dat alles was! |
| Ich kenn dich schon, du Bärenhäuter, | Ik ken je maar al te goed, ouwe luilak, |
| du willst hernach nur immer weiter. | daarna wil je steeds meer. |
| Der neue Herr hat ein sehr scharf Gesicht. | Onze nieuwe landheer heeft scherpe ogen. |
| (B) Ach! unser Herr schilt nicht; | (B) Ach, het kan onze landheer niks schelen, |
| Er weiß so gut als wir, und auch wohl besser, | hij weet even goed als wij, zelfs beter, |
| wie schön ein bisschen Dahlen schmeckt. | hoe heerlijk een liefkozing smaakt. |
4. Aria (B)
sopraan, viool 1, altviool, continuo
| Ach, es schmeckt doch gar zu gut, | O, het smaakt toch zo goed |
| wenn ein Paar recht freundlich tut; | Als een paartje het gezellig met elkaar heeft. |
| ei, da braust es in dem Ranzen, | Ja, dan borrelt het in je buik |
| als wenn eitel Flöh und Wanzen | alsof vlooien en luizen |
| und ein tolles Wespenheer | en een dwaas wespenlegertje |
| miteinander zänkisch wär. | allemaal samen aan het ruziën zijn. |
5. Recitatief (B)
bas, continuo
| Der Herr ist gut: | De landheer is goed. |
| allein der Schösser, | Maar de belastingontvanger |
| das ist ein Schwefelsmann, | dat is een boef, |
| der wie ein Blitz ein neu Schock strafen kann, | die je al een boete oplegt |
| wenn man den Finger kaum ins kalte Wasser steckt. | als je een vinger in het water steekt. |
6. Aria (B)
bas, viool 1, altviool, continuo
| Ach, Herr Schösser, geht nicht gar zu schlimm | Ach, belastingontvanger, wees niet al te streng |
| mit uns armen Bauersleuten üm! | voor ons arme boerenmensen! |
| Schont nur unsrer Haut; | Ontzie ons een beetje; |
| fresst ihr gleich das Kraut | u haalt ons het vel over de oren, |
| wie die Raupen bis zum kahlen Strunk, | zoals rupsen de struik kaal vreten, |
| habt nur genung! | houd daar toch mee op! |
7. Recitatief (S)
sopraan, continuo
| Es bleibt dabei, | Het staat vast |
| daß unser Herr der beste sei. | dat onze landheer de beste is. |
| Er ist nicht besser abzumalen | Een betere kun je je niet voorstellen |
| und auch mit keinem Hopfensack | en hij is ook |
| voll Batzen zu bezahlen. | met geen goud te betalen. |
8. Aria (S)
sopraan, viool 1, altviool, continuo
| Unser trefflicher, | Onze voortreffelijke |
| lieber Kammerherr | geliefde landheer |
| ist ein kumpabler Mann, | is een capabele man |
| den niemand tadeln kann. | op wie niets valt aan te merken. |
9. Recitatief (S, B)
sopraan, bas, continuo
| (B) Er hilft uns allen, alt und jung. | (B) Hij helpt ons allemaal, oud en jong, |
| Und dir ins Ohr gesprochen: | en onder ons gezegd: |
| ist unser Dorf nicht gut genung | is ons dorp onlangs |
| letzt bei der Werbung | toen de belastingen werden geïnd |
| durchgekrochen? | niet mooi tussen de mazen doorgeglipt? |
| (S) Ich weiß wohl noch ein besser Spiel, | (S) Ik weet het nog beter: |
| der Herr gilt bei der Steuer viel. | Onze baas is een hoge piet bij de belastingen. |
10. Aria (S)
sopraan, viool 1, altviool, continuo
| Das ist galant, | Dat is leuk, |
| es spricht niemand von den caducken Schocken. | niemand heeft het over die onbetaalde belasting, |
| Niemand redt ein stummes Wort, | niemand zegt een stom woord, |
| Knauthain und Cospuden dort | Knauthain en Cospude daarginds |
| hat selber Werg am Rocken. | hebben zelf gaten in hun kleren. |
11. Recitatief (B)
bas, continuo
| Und unsre gnädge Frau | En onze mevrouw |
| ist nicht ein prinkel stolz. | is geen greintje trots |
| Und ist gleich unsereins ein arm und grobes Holz, | en is net zoals wij een mens van vlees en bloed. |
| so redt sie doch mit uns daher, | Ze praat gewoon met ons |
| als wenn sie unsersgleichen wär. | alsof ze een van ons is. |
| Sie ist recht fromm, recht wirtlich und genau | Ze is een goede vrouw, gastvrij en eerlijk |
| und machte unserm gnädgen Herrn | en heeft voor onze landheer |
| aus einer Fledermaus viel Taler gern. | van stro goud gemaakt. |
12. Aria (B)
bas, viool 1, altviool, continuo
| Fünfzig Taler bares Geld | Vijftig gouden daalders |
| trockner Weise zu verschmausen, | pardoes opeten |
| ist ein Ding, das harte fällt, | dat is niet gemakkelijk |
| wenn sie uns die Haare zausen, | als ze ons over de bol aaien, |
| doch was fort ist, bleibt wohl fort, | maar wat weg is, is weg, |
| kann man doch am andern Ort | ergens anders kun je weer |
| alles doppelt wieder sparen; | aan het dubbele bedrag komen; |
| laßt die fünfzig Taler fahren! | laat die vijftig daalders maar gaan! |
13. Recitatief (S)
sopraan, continuo
| Im Ernst ein Wort! | Nu even serieus: |
| Noch eh ich dort an unsre Schenke | voordat ik nog aan de kroeg |
| und an den Tanz gedenke, | en aan dansen denk, |
| so sollst du erst der Obrigkeit zu Ehren | moeten jullie eerst ter ere van onze landheer |
| ein neues Liedchen von mir hören. | een nieuw liedje van me horen. |
14. Aria (S)
sopraan, strijkers, traverso, continuo
| Klein-Zschocher müsse | Moge Klein-Zschacher |
| so zart und süße | even fijn en zoet zijn |
| wie lauter Mandelkerne sein. | als amandelen. |
| In unsere Gemeine | Moge in onze gemeenschap |
| zieh heute ganz alleine | vandaag louter |
| der Überfluß des Segens ein. | overvloedige zegen heersen. |
15. Recitatief (B
bas, continuo
| Das ist zu klug vor dich | Dat is voor jou te wijs |
| und nach der Städter Weise; | en op een stadse manier gebracht. |
| wir Bauern singen nicht so leise. | Wij boeren zingen niet zo zachtjes. |
| Das Stückchen, höre nur, das schicket sich vor mich! | Luister, dit liedje past beter bij mij: |
16. Aria (B)
bas, viool 1, altviool, hoorn, continuo
| Es nehme zehntausend Dukaten | Laat onze landheer elke dag |
| der Kammerherr alle Tag ein! | tienduizend dukaten opstrijken! |
| Er trink ein gutes Gläschen Wein, | Laat hij een goed glas wijn drinken |
| und laß es ihm bekommen sein! | en ik hoop dat die hem wel bekomt! |
17. Recitatief (S)
sopraan, continuo
| Das klingt zu liederlich. | Dat klinkt te grof. |
| Es sind so hübsche Leute da, | Er zijn hier zulke sjieke mensen, |
| die würden ja | die lachen zich dood, |
| von Herzen drüber lachen; | niet anders dan wanneer ik |
| nicht anders, als wenn ich | dat oude deuntje zou zingen: |
| die alte Weise wollte machen: |
18. Aria (S)
sopraan, viool 1, altviool, hoorn, continuo
| Gib, Schöne, | Breng, schoonheid, |
| viel Söhne | Veel zonen ter wereld |
| von artger Gestalt, | die er knap uitzien, |
| und zieh sie fein alt; | en voed ze goed op; |
| das wünschet sich Zschocher | dat wensen Zschocher |
| und Knauthain fein bald! | en Knauthain u toe. |
19. Recitatief (B)
bas, continuo
| Du hast wohl recht. | Je hebt gelijk, |
| Das Stückchen klingt zu schlecht; | mijn liedje is niet om aan te horen; |
| ich muß mich also zwingen, | ik moet mezelf dus dwingen |
| was Städtisches zu singen. | iets te zingen wat meer stads is. |
20. Aria (B)
bas, viool 1, continuo
| Dein Wachstum sei feste und lache vor Lust! | Moge u groeien en heel veel plezier hebben! |
| Deines Herzens Trefflichkeit | De voortreffelijkheid van uw hart |
| hat dir selbst das Feld bereit', | heeft zelf voor u het veld gereedgemaakt |
| auf dem du blühen mußt. | waarop u kunt bloeien. |
21. Recitatief (S, B)
sopraan, bas, continuo
| (S) Und damit sei es auch genung. | En hiermee moet het dan ook maar stoppen. |
| (B) Nun müssen wir wohl einen Sprung | En nu op een holletje de kroeg in. |
| in unsrer Schenke wagen. | |
| (S) Das heißt, du willst nur das noch sagen: | Dat wil zeggen, je wil alleen nog dit vertellen: |
22. Aria (S)
sopraan, viool 1, altviool, continuo
| Und daß ihr's alle wißt, | Het is maar dat jullie het allemaal weten, |
| es ist nunmehr die Frist zu trinken. | het is nu de tijd om te drinken. |
| Wer durstig ist, mag winken. | Wie dorst heeft, mag zijn hand opsteken. |
| Versagt's die rechte Hand, | Als je rechterhand het laat afweten, |
| so dreht euch unverwandt | gebruik dan gewoon je linker! |
| zur linken! |
23. Recitatief (S, B)
sopraan, bas, continuo
| (B) Mein Schatz, erraten! | (B) Geraden, schatje! |
| (S) Und weil wir nun dahier nichts mehr zu tun, | (S) En omdat we hier nu niets meer te doen hebben, |
| so wollen wir auch Schritt vor Schritt | willen we stap voor stap |
| in unsre alte Schenke waten. | naar onze oude kroeg banjeren. |
| (B) Ei! hol mich der und dieser, | (B) Hé, er zijn er nog twee, |
| Herr Ludwig und der Steur-Reviser | meneer Ludwig en de belastingman |
| muß heute mit. | moeten vandaag ook mee. |
24. Koor (S, B)
sopraan, bas, viool 1, altviool, continuo
| Wir gehn nun, wo der Dudelsack | Wij gaan waar de doedelzak |
| in unsrer Schenke brummt; | zich in onze kroeg laat horen |
| und rufen dabei fröhlich aus: | en daarbij roepen we vrolijk uit: |
| es lebe Dieskau und sein Haus, | Leve Dieskau en zijn huis, |
| ihm sei beschert, | moge hij ontvangen |
| was er begehrt | wat hij verlangt |
| und was er sich selbst wünschen mag! | en wat hij voor zichzelf wenst! |