Johann Sebastian Bach
Schleicht, spielende Wellen und murmelt gelinde (BWV 206)
Geschreven voor Gelukwens
Voor het eerst uitgevoerd: 7 okt 1736
Solisten SATB koor SATB orkest str vsolo trav1-3 ob1,2 obd'am1,2 trp1-3 timp cont
Totaal 11 delen, 1 koorwerk
Vertaling: Ria van Hengel
Deze cantate werd de afgelopen jaren nooit uitgevoerd
Bespreking
Dramma per musica auf das Geburtsfest August III.
Oorspronkelijk gecomponeerd voor de verjaardag (7 Oktober) van Koning/Keurvorst August III in 1734, maar in verband met diens plotselinge bezoek aan Leipzig van 2 - 6 Oktober 1734 werd de première twee jaar uitgesteld.
De koning wordt achtereenvolgens toegezongen door vier rivieren in zijn rijk, de Weichsel (Polen, Bas), de Elbe (Saksen, Tenor), de Donau (Oostenrijk, Alt)en de Pleiße (Leipzig, Sopraan). De Donau mag meedoen omdat hij weliswaar (nog) niet door aan August onderhorige gebieden stroomt maar omdat August strategisch was gehuwd met de Oostenrijkse prinses Maria Josepha, dochter van keizer Joseph I. De vier-rivierencompetitie wordt uiteindelijk uiteraard beslecht in het voordeel van Leipzig.
1. Koor
SATB, strijkers, traverso 1/2, hobo 1/2, trompet 1–3, timpani, continuo
| Schleicht, spielende Wellen, | Stroom langzaam, spelende golven, |
| und murmelt gelinde! | en murmel zacht! |
| Nein, rauschet geschwinde, | Nee, ruis snel |
| daß Ufer und Klippe zum öftern erklingt! | zodat oever en klip steeds weer weergalmen! |
| Die Freude, die unsere Fluten erreget, | De vreugde die onze wateren opwindt, |
| die jegliche Welle zum Rauschen beweget, | die elke golf aan het ruisen brengt, |
| durchreißet die Dämme, | breekt de dammen waarbinnen |
| worein sie Verwundrung | verwondering en schuchterheid |
| und Schüchternheit zwingt. | haar gevangen houden. |
2. Recitatief (B)
bas, continuo
| Weichsel | |
| O glückliche Veränderung! | O gelukkige verandering! |
| Mein Fluss, der neulich dem Cocytus gliche, | Mijn rivier, die zopas nog op Cocytus leek |
| weil er von toten Leichen | omdat hij vanwege dode lijken |
| und ganz zerstückten Körpern | en in stukken gehakte lichamen |
| langsam schliche, | langzaam stroomde, |
| wird nun nicht dem Alpheus weichen, | zal nu niet wijken voor de Alpheus, |
| der das gesegnete Arkadien benetzte. | die het gezegende Arcadië bevochtigde. |
| Des Rostes mürber Zahn | De verweerde tand van de roest |
| frisst die verworfnen Waffen an, | vreet aan de verworpen wapens |
| die jüngst des Himmels harter Schluß | die onlangs door het harde besluit van de hemel |
| auf meiner Völker Nacken wetzte. | op de nek van mijn volkeren werden geslepen. |
| Wer bringt mir aber dieses Glücke? | Maar wie brengt mij dit geluk? |
| August, der Untertanen Lust, | August, de lust van zijn onderdanen, |
| der Schutzgott seiner Lande, | de beschermgod van zijn land, |
| vor dessen Szepter ich mich bücke, | voor wiens scepter ik buig, |
| und dessen Huld für mich alleine wacht, | en wiens gunst voor mij alleen waakt, |
| bringt dieses Werk zustande. | die brengt dit tot stand. |
| Drum singt ein jeder, der mein Wasser trinkt: | Daarom zingt iedereen die mijn water drinkt: |
3. Aria (B)
bas, strijkers, continuo
| Weichsel | |
| Schleuß des Janustempels Türen, | Sluit de poorten van de Janustempel, |
| unsre Herzen öffnen wir. | wij openen onze harten. |
| Nächst den dir getanen Schwüren | Naast de aan u gezworen eden |
| treibt allein, Herr, deine Güte | brengt alleen uw goedheid, heer, |
| unser reuiges Gemüte | ons berouwvolle gemoed |
| zum Gehorsam gegen dir. | tot gehoorzaamheid aan u. |
4. Recitatief (T)
tenor, continuo
| Elbe | |
| So recht! beglückter Weichselstrom! | Zeker, verheugde Weichselstroom! |
| Dein Schluß ist lobenswert, | Jouw conclusie is te prijzen |
| wenn deine Treue nur | als jouw trouw tenminste |
| mit meinen Wünschen stimmt, | overeenkomt met mijn wensen |
| Und nicht etwann | en niet op een gegeven moment |
| mir gar den König nimmt. | mijn koning van me afpakt. |
| Geborgt ist nicht geschenkt: | Geleend is niet geschonken: |
| du hast den gütigsten August von mir begehrt, | jij hebt mij om de goede August gevraagd |
| des holde Mienen | wiens lieflijke gelaat |
| das Bild des großen Vaters weisen, | aan zijn grote vader herinnert, |
| den hab ich dir geliehn, | die heb ik je uitgeleend, |
| verehren und bewundern sollst du ihn, | vereren en bewonderen moet je hem, |
| nicht gar aus meinem Schoß | niet hem uit mijn schoot |
| und Armen reißen. | en uit mijn armen rukken. |
| Dies schwör ich, O Herr! | Dit zweer ik, o heer, |
| bei deines Vaters Asche, | bij de as van uw vader, |
| bei deinen Siegs- und Ehrenbühnen. | bij al uw overwinnings- en erepodia. |
| Eh sollen meine Wasser sich | Nog eerder zullen mijn wateren |
| noch mit dem reichen Ganges mischen | zich vermengen met de rijke Ganges |
| und ihren Ursprung nicht mehr wissen. | en hun oorsprong niet meer kennen. |
| Eh soll der Malabar | Nog eerder zal de Malabar |
| an meinen Ufern fischen, | aan mijn oevers vissen |
| Eh ich will ganz und gar | dan dat ik u geheel en al, |
| dich, teuerster Augustus, missen. | dierbare August, wil missen. |
5. Aria (T)
tenor, solo viool, continuo
| Elbe | |
| Jede Woge meiner Wellen | Elke golf van mijn wateren |
| ruft das goldne Wort August! | roept het gouden woord August! |
| Seht, Tritonen, muntre Söhne, | Kijk, tritonen, vrolijke zonen, |
| wie von nie gespürter Lust | hoe uit nooit eerder gevoelde lust |
| meines Reiches Fluten schwellen, | de stromen van mijn rijk zwellen |
| wenn in dem Zurückeprallen | als bij het terugkaatsen |
| dieses Namens süße Töne | de zoete klanken van die naam |
| hundertfältig widerschallen. | honderdvoudig weerklinken. |
6. Recitatief (A)
alt, continuo
| Donau | |
| Ich nehm zugleich an deiner Freude teil, | Ook ik wil delen in jouw vreugde, |
| betagter Vater vieler Flüsse! | bejaarde vader van vele rivieren! |
| Denn wisse, daß ich ein großes Recht | Want je moet weten dat ook ik |
| auch mit an deinem Helden habe. | heel veel recht op jouw held heb. |
| Zwar blick ich nicht dein Heil, | Weliswaar kijk ik naar het heil |
| so dir dein Salomo gebiert, | dat jouw Salomo je brengt |
| mit scheelen Augen an, | niet met scheve ogen, |
| weil Karlens Hand, | want de hand van Karl, |
| des Himmels seltne Gabe, | die zeldzame gave van de hemel, |
| bei uns den Reichsstab führt. | zwaait bij ons de rijksscepter. |
| Wem aber ist wohl unbekannt, | Maar wie weet niet meer |
| wie noch die Wurzel jener Lust, | dat de wortel van de vreugde |
| die deinem gütigsten Trajan | waarmee jouw goede Trajanus |
| von dem Genuß der holden Josephine | geniet van zijn lieftallige Josephine, |
| allein bewußt, an meinen Ufern grüne? | aan mijn oevers groeide? |
7. Aria (A)
alt, hobo d'amore 1/2, continuo
| Donau | |
| Reis von Habsburgs hohem Stamme, | Loot aan Habsburgs hoge stam, |
| deiner Tugend helle Flamme | de heldere vlam van uw deugd |
| kennt, bewundert, rühmt mein Strand. | kent, bewondert, prijst mijn strand. |
| Du stammst von den Lorbeerzweigen, | U komt voort uit de lauwertakken, |
| drum muß deiner Ehe Band | daarom moet de band van uw huwelijk |
| auch den fruchtbarn Lorbeern gleichen. | ook op de vruchtbare laurier lijken. |
8. Recitatief (S)
sopraan, continuo
| Pleiße | |
| Verzeiht, | Vergeef het, |
| bemooste Häupter starker Ströme, | bemoste hoofden van sterke rivieren, |
| wenn eine Nymphe euren Streit | als een nimf jullie strijd |
| und euer Reden störet. | en jullie gesprekken komt storen. |
| Der Streit ist ganz gerecht, | De strijd is heel terecht, |
| die Sache groß und kostbar, | de zaak waar het om gaat |
| die ihn nähret. | is groot en kostbaar. |
| Mir ist ja wohl Lust | Ik ben me nog steeds |
| annoch bewusst, | bewust van het plezier |
| und meiner Nymphen frohes Scherzen, | en het vrolijke gescherts van mijn nimfen |
| so wir bei unsers Siegeshelden | dat wij meemaakten toen hij aankwam, |
| Ankunft spürten, | onze held en overwinnaar, |
| der da verdient, | die het verdient |
| daß alle Untertanen ihre Herzen, | dat al zijn onderdanen hem hun harten, |
| denn Hekatomben sind zu schlecht, | - want stierenoffers voldoen niet - |
| ihm her zu einem Opfer führten. | als offer aanbieden. |
| Doch hört, was sich mein Mund erkühnt, | Maar luister wat mijn mond |
| euch vorzusagen: | jullie durft voor te zeggen: |
| du, dessen Flut der Inn | Jij, die door het water van de Inn |
| und Lech vermehren, | en de Lech wordt gevoed, |
| du sollt mit uns dies Königspaar verehren, | jij moet met ons dit koningspaar vereren, |
| doch uns dasselbe gänzlich überlassen. | maar het helemaal aan ons overlaten. |
| Ihr beiden andern | Jullie twee anderen, jullie moeten elkaar |
| sollt euch brüderlich vertragen | broederlijk verdragen, |
| und, müßt ihr diese doppelte Regierungssonne | en als jullie deze dubbele regeringszon |
| auf eine Zeit, doch wechselsweis, entbehren, | tijdelijk, maar om de beurt, moeten missen, |
| euch in Geduld und Hoffnung fassen. | heb dan geduld en hoop. |
9. Aria (S)
sopraan, traverso 1–3, continuo
| Pleiße | |
| Hört doch! Der sanften Flöten Chor | Luister toch! Het koor van de zachte fluiten |
| erfreut die Brust, ergötzt das Ohr. | verblijdt het hart, vermaakt het oor. |
| Der unzertrennten Eintracht Stärke | De kracht van de ongedeelde eendracht |
| macht diese nette Harmonie | zorgt voor die schone harmonie |
| und tut noch größre Wunderwerke, | en doet nog grotere wonderen, |
| dies merkt und stimmt doch auch wie sie! | let daarop en stem met ze in! |
10. Recitatief (S, A, T, B)
sopraan, alt, tenor, bas, strijkers, continuo
| Weichsel | |
| Ich muß, ich will gehorsam sein. | Ik moet, ik wil gehoorzaam zijn. |
| Elbe | |
| Mir geht die Trennung bitter ein, | Ik vind de scheiding erg bitter, |
| doch meines Königs Wink | maar aan de wenk van mijn koning |
| gebietet meinen Willen. | onderwerpt zich mijn wil. |
| Donau | |
| Und ich bin fertig, euren Wunsch, | En ik ben bereid om uw wens |
| so viel mir möglich, zu erfüllen. | zo goed als ik kan te vervullen. |
| Pleiße | |
| So krönt die Eintracht euren Schluß. | Zo is eendracht de bekroning van |
| Doch schaut, wie kommt's, | jullie besluit. Maar kijk, |
| daß man an eueren Gestaden | hoe komt het dat er aan jullie oevers |
| so viel Altäre heute baut? | nu zoveel altaren worden gebouwd? |
| Was soll das Tanzen der Najaden? | Wat moet dat dansen van de najaden? |
| Ach! irr ich nicht, | Ach, als ik me niet vergis, |
| so sieht man heut | dan zien we nu het licht |
| das längst gewünschte Licht | waarnaar we al zo lang verlangen |
| in frohem Glanze glühen, | in een vrolijke glans schijnen, |
| das unsre Lust, | het licht dat onze lust, |
| den gütigsten August, | de goede August, |
| der Welt und uns geliehen. | aan de wereld en aan ons is geleend. |
| Ei! nun wohlan! | Komaan nu, |
| Da uns Gelegenheit und Zeit | nu we er de tijd |
| die Hände beut, | en de gelegenheid voor hebben, |
| so stimmt mit mir noch einmal an: | hef nog één keer met mij aan: |
11. Koor
tutti
| Die himmlische Vorsicht der ewigen Güte | Moge de hemelse zorg van de eeuwige goedheid |
| beschirme dein Leben, durchlauchter August! | uw leven beschermen, doorluchtige August! |
| So viel sich nur Tropfen in heutigen Stunden | Moge zoveel plezier en lust |
| in unsern bemoosten Kanälen befunden, | uw verheven gemoed voortdurend omringen |
| umfange beständig dein hohes Gemüte | als er vandaag druppels |
| Vergnügen und Lust! | in onze bemoste kanalen zijn. |