Johann Sebastian Bach
Ich bin in mir vergnügt (BWV 204)
Geschreven voor onbekend
Voor het eerst uitgevoerd: 1726
Solisten S orkest str vsolo trav ob1,2 cont
Totaal 8 delen
Deze cantate werd de afgelopen jaren zelden uitgevoerd
Bespreking
1. Recitatief (S)
sopraan, continuo
| Ich bin in mir vergnügt, | Ik ben tevreden in mezelf, |
| ein andrer mache Grillen, | laat een ander zich maar zorgen maken, |
| er wird doch nicht damit | daarmee kan hij noch zijn zakken |
| den Sack noch Magen füllen. | noch zijn maag vullen. |
| Bin ich nicht reich und groß, | Ook al ben ik niet rijk en groot, |
| nur klein von Herrlichkeit, | maar klein van aanzien, |
| macht doch Zufriedensein | toch neemt tevredenheid |
| in mir erwünschte Zeit. | bij mij de gewenste tijd in. |
| Ich rühme nichts von mir: | Ik beroem me op niets: |
| ein Narr rührt seine Schellen; | het is een nar die zijn bellen laat rinkelen; |
| ich bleibe still vor mich: | ik blijf stil bij mezelf: |
| verzagte Hunde bellen. | het zijn bange honden die blaffen. |
| Ich warte meines Tuns | Ik let goed op mijn handelen |
| und laß auf Rosen gehn, | en prijs diegenen gelukkig |
| die müßig und darbei | die niets doen en daarbij |
| in großem Glücke stehn. | zeer gelukkig zijn. |
| Was meine Wollust ist, | Ik geniet ervan |
| ist, meine Lust zu zwingen; | om mijn lust te bedwingen; |
| ich fürchte keine Not, | ik vrees geen nood, |
| frag nichts nach eitlen Dingen. | vraag niet om ijdele dingen. |
| Der gehet nach dem Fall | Hij gaat na de val |
| in Eden wieder ein | het paradijs weer binnen |
| und kann in allem Glück | en kan onder alle omstandigheden |
| auch irdisch selig sein. | ook op aarde zalig zijn. |
2. Aria (S)
sopraan, hobo 1/2, continuo
| Ruhig und in sich zufrieden | Rustig zijn en tevreden in zichzelf, |
| ist der größte Schatz der Welt. | dat is de grootste schat van de wereld. |
| Nichts genießet, der genießet, | Niets geniet degene die geniet |
| was der Erden Kreis umschließet, | van de inhoud van de wereld, |
| der ein armes Herz behält. | die een arm hart heeft. |
3. Recitatief (S)
sopraan, strijkers, continuo
| Ihr Seelen, die ihr außer euch | O zielen, die buiten jezelf |
| stets in der Irre lauft | steeds de weg kwijtraken |
| und vor ein Gut, das schattenreich, | en voor duistere goederen |
| den Reichtum des Gemüts verkauft; | betalen met de rijkdom van je hart; |
| die der Begierden Macht gefangen hält: | die gevangen zitten in de macht van de begeerte: |
| durchsuchet nur die ganze Welt! | doorzoek de hele wereld maar! |
| Ihr suchet, was ihr nicht könnt kriegen, | Jullie zoeken wat je niet kunt krijgen, |
| und kriegt ihr's, kann's euch nicht vergnügen; | en als je het krijgt, doet het je geen plezier; |
| vergnügt es, wird es euch betrügen | doet het je wél plezier, dan zal het je bedriegen |
| und muß zuletzt wie Staub zerfliegen. | en uiteindelijk moet het als stof vervliegen. |
| Wer seinen Schatz bei andern hat, | Wie zijn schat bij anderen heeft, |
| ist einem Kaufmann gleich, | lijkt op een koopman |
| aus andrer Glücke reich. | die rijk is door de lotgevallen van anderen. |
| Bei dem hat Reichtum wenig statt: | Van rijkdom is nauwelijks sprake |
| der, wenn er nicht oft Bankerott erlebt, | bij hem die, als hij al niet vaak failliet gaat, |
| doch solchen zu erleben in steten Sorgen schwebt. | toch altijd bezorgd is dat dat wél gaat gebeuren. |
| Geld, Wollust, Ehr sind nicht sehr | Geld, lust, eer |
| in dem Besitztum zu betrachten, | moet je niet willen bezitten, |
| als tugendhaft sie zu verachten, | het is oneindig veel beter |
| ist unvergleichlich mehr. | om ze deugdzaam te verachten. |
4. Aria (S)
sopraan, solo viool, continuo
| Die Schätzbarkeit der weiten Erden | Alle schatten van de wijde aarde |
| laß meine Seele ruhig sein. | laten mijn ziel koud. |
| Bei dem kehrt stets der Himmel ein, | De hemel neemt steeds zijn intrek |
| der in der Armut reich kann werden. | bij hem die in zijn armoede rijk kan zijn. |
5. Recitatief (S)
sopraan, continuo
| Schwer ist es zwar, | Weliswaar is het moeilijk |
| viel Eitles zu besitzen | om veel ijdel goed te bezitten |
| und nicht aus Liebe drauf, | en niet verhit te raken |
| die strafbar, zu erhitzen; | uit liefde daarvoor, die strafbaar is; |
| doch schwerer ist es noch, | maar het is nog moeilijker |
| daß nicht Verdruss und Sorgen Zentnern gleicht, | als ergernis en zorgen niet loodzwaar lijken, |
| eh ein Vergnügen, welches leicht | maar eerder een genoegen, dat |
| ist zu erlangen, | gemakkelijk verkrijgbaar is, |
| und hört es auf, | en als het ophoudt, |
| so wie der Welt | zoals het verloop van de wereld |
| und ihrer Schönheit Lauf, | en van haar schoonheid, |
| so folgen Zentner Grillen drauf. | dan volgen loodzware zorgen. |
| In sich gegangen, | Bij mezelf naar binnen gaan, |
| in sich gesucht, | in mezelf zoeken, |
| und sonder des Gewissens Brand | en zonder een brandend geweten |
| gen Himmel sein Gesicht gewandt, | mijn gezicht naar de hemel keren, |
| da ist mein ganz Vergnügen, | dat is al mijn vreugde, |
| der Himmel wird es fügen. | de hemel zal ervoor zorgen. |
| Die Muscheln öffnen sich, wenn Strahlen darauf schießen, | De schelpen gaan open als er stralen op vallen, |
| und zeigen dann in sich die Perlenfrucht: | en tonen dan de parelvrucht in hun binnenste: |
| so suche nur dein Herz | zo moet je proberen |
| dem Himmel aufzuschließen, | je hart voor de hemel te openen, |
| so wirst du durch sein göttlich Licht | zo zal je door zijn goddelijke licht |
| ein Kleinod auch empfangen, | ook een kleinood ontvangen |
| das aller Erden Schätze nicht | dat de schatten van de hele wereld |
| vermögen zu erlangen. | niet kunnen verwerven. |
6. Aria (S)
sopraan, traverso, continuo
| Meine Seele sei vergnügt, | Laat mijn ziel zich verheugen, |
| wie es Gott auch immer fügt. | hoe God het ook beschikt. |
| Dieses Weltmeer zu ergründen, | Deze wereldzee doorzoeken |
| ist Gefahr und Eitelkeit, | is gevaarlijk en ijdel, |
| in sich selber muß man finden | in jezelf moet je |
| Perlen der Zufriedenheit. | parels van tevredenheid vinden. |
7. Recitatief (S)
sopraan, continuo
| Ein edler Mensch ist Perlenmuscheln gleich, | Een edel mens lijkt op parelschelpen, |
| in sich am meisten reich, | in zichzelf het rijkst, |
| der nichts fragt nach hohem Stande | hij vraagt niet om een hoge stand |
| und der Welt Ehr mannigfalt; | of om allerlei wereldse eer; |
| hab ich gleich kein Gut im Lande, | ook al heb ik hier geen landgoed, |
| ist doch Gott mein Aufenthalt. | God is mijn verblijfplaats. |
| Was hilft's doch, viel Güter suchen | Wat heb je er toch aan veel goederen na te jagen |
| und den teuren Kot, das Geld; | en dat dure slijk, het geld; |
| was ist's, auf sein' Reichtum pochen: | waarom zou je je op je rijkdom beroemen: |
| bleibt doch alles in der Welt! | alles blijft immers in de wereld! |
| Wer will hoch in Lüfte fliehen? | Wie wil er nou hoog de lucht in vliegen? |
| Mein Sinn strebet nicht dahin; | Mijn geest streeft daar niet naar; |
| ich will nauf im Himmel ziehen, | ik wil naar de hemel opstijgen, |
| das ist mein Teil und Gewinn. | dat is mijn deel en mijn winst. |
| Nichtes ist, auf Freunde bauen, | Het heeft geen zin om op vrienden te bouwen, |
| ihrer viel gehn auf ein Lot. | aan velen van hen heb je niets. |
| Eh wollt ich den Winden trauen | Ik zou eerder op winden vertrouwen |
| als auf Freunde in der Not. | dan op vrienden in de nood. |
| Sollte ich in Wollust leben | Als ik in wellust zou leven |
| nur zum Dienst der Eitelkeit, | louter ten dienste van de ijdelheid, |
| müßt ich stets in Ängsten schweben | dan zou ik steeds bang moeten zijn |
| und mir machen selbsten Leid. | en mezelf leed aandoen. |
| Alles Zeitliche verdirbet, | Al het tijdelijke gaat te gronde, |
| der Anfang das Ende zeigt; | het begin laat het einde al zien; |
| eines lebt, das andre stirbet, | het ene leeft, het andere sterft, |
| bald den Untergang erreicht | bereikt al snel de ondergang. |
8. Aria (S)
sopraan, strijkers, traverso, hobo 1 colla parte viool, hobo 2 colla parte viool, continuo
| Himmlische Vergnügsamkeit, | Hemelse tevredenheid, |
| welches Herz sich dir ergibet, | wie zich aan jou overgeeft |
| lebet allzeit unbetrübet | leeft altijd onbezorgd |
| und genießt der güldnen Zeit, | en geniet van de gouden tijd, |
| himmlische Vergnügsamkeit. | hemelse tevredenheid. |
| Göttliche Vergnügsamkeit, | Goddelijke tevredenheid, |
| du, du machst die Armen reich | jij maakt de armen rijk |
| und dieselben Fürsten gleich, | en gelijk aan vorsten, |
| meine Brust bleibt dir geweiht, | mijn hart blijft jou toegewijd, |
| Göttliche Vergnügsamkeit. | goddelijke tevredenheid. |