naar de bespreking van BWV 194
Höchsterwünschtes Freudenfest (BWV 194)
Johann Sebastian Bach
1. Koor | |
|---|---|
| Höchsterwünschtes Freudenfest, | Zeer welkom vreugdefeest, |
| das der Herr zu seinem Ruhme | dat de Heer ons tot zijn eer |
| im erbauten Heiligtume | in het hier gebouwde heiligdom |
| uns vergnügt begehen läßt. | vrolijk laat vieren. |
| Höchsterwünschtes Freudenfest! | Zeer welkom vreugdefeest! |
2. Recitatief (B) | |
| Unendlich großer Gott, ach wende dich | Oneindig grote God, ach, schenk aandacht |
| zu uns, zu dem erwähleten Geschlechte, | aan ons, het uitverkoren geslacht, |
| und zum Gebete deiner Knechte! | en aan het gebed van uw knechten! |
| Ach, laß vor dich | Ach, neem als offer aan |
| durch ein inbrünstig Singen der Lippen Opfer bringen! | een vurig lied van onze lippen! |
| Wir weihen unsre Brust | Wij wijden ons hart openlijk |
| dir offenbar zum Dankaltar. | tot een dankaltaar voor u. |
| Du, den kein Haus, kein Tempel faßt, | Geen huis, geen tempel kan u bevatten, |
| da du kein Ziel noch Grenzen hast, | omdat u geen eind en geen grenzen kent, |
| laß dir dies Haus gefällig sein, | laat dit huis u behagen, |
| es sei dein Angesicht | laat uw aangezicht een ware zetel |
| ein wahrer Gnadenstuhl, ein Freudenlicht. | van genade, een licht van vreugde zijn. |
3. Aria (B) | |
| Was des Höchsten Glanz erfüllt, | De glans van de Allerhoogste |
| wird in keine Nacht verhüllt. | wordt niet door het duister verhuld. |
| Was des Höchsten heilges Wesen | Dat wat het heilige wezen van de Allerhoogste |
| sich zur Wohnung auserlesen, | tot zijn woning heeft gekozen |
| wird in keine Nacht verhüllt, | wordt niet door het duister verhuld, |
| was des Höchsten Glanz erfüllt. | de glans van de Allerhoogste. |
4. Recitatief (S) | |
| Wie könnte dir, du höchstes Angesicht, | Hoe zou, verheven aangezicht, |
| da dein unendlich helles Licht | omdat uw oneindig heldere licht |
| bis in verborgne Gründe siehet, | tot in verborgen diepten kan kijken, |
| ein Haus gefällig sein? | een huis u kunnen bevallen? |
| Es schleicht sich Eitelkeit | IJdelheid sluipt |
| allhie an allen Enden ein. | hier aan alle kanten naar binnen. |
| Wo deine Herrlichkeit einziehet, | Waar uw heerlijkheid zijn intrek neemt, |
| da muß die Wohnung rein | daar moet de woning rein |
| und dieses Gastes würdig sein. | en die gast waardig zijn. |
| Hier wirkt nichts Menschenkraft, | Mensenwerk vermag hier niets, |
| drum laß dein Auge offenstehen | houd dus uw oog open |
| und gnädig auf uns gehen; | en laat het genadig op ons vallen; |
| so legen wir in heilger Freude dir | dan leggen wij in heilige vreugde |
| die Farren und die Opfer unsrer Lieder | de offerstieren en de offers van onze liederen |
| vor deinem Throne nieder | neer voor uw troon |
| und tragen dir den Wunsch in Andacht für. | en bieden u eerbiedig onze wensen aan. |
5. Aria (S) | |
| Hilf, Gott, daß es uns gelingt, | Help ons, God, dat het ons lukt |
| und dein Feuer in uns dringt. | en dat uw vuur bij ons binnendringt. |
| Daß es auch in dieser Stunde | Dat het ook op dit uur, |
| wie in Esaiae Munde | zoals in de mond van Jesaja, |
| seiner Wirkung Kraft erhält | zijn uitwerking niet mist |
| und uns heilig vor dich stellt. | en ons heilig vóór u plaatst. |
6. Koraal | |
| 1. Heilger Geist ins Himmels Throne, | 1. Heilige Geest op de hemelse troon, |
| gleicher Gott von Ewigkeit | eeuwig dezelfde God |
| mit dem Vater und dem Sohne, | met de Vader en de Zoon, |
| der Betrübten Trost und Freud! | troost en vreugde voor de bedroefden! |
| Allen Glauben, den ich find, | Al het geloof dat ik aantref |
| hast du in mir angezündt, | hebt u in mij aangestoken, |
| über mir in Gnaden walte, | heers over mij in genade |
| ferner deine Gab erhalte. | en blijf uw gave bewaren. |
| 2. Deine Hilfe zu mir sende, | 2. Stuur mij uw hulp |
| o du edler Herzensgast! | o edele gast van mijn hart! |
| Und das gute Werk vollende, | En voltooi het goede werk |
| das du angefangen hast. | waaraan u bent begonnen. |
| Blas in mir das Fünklein auf, | Blaas in mij het vonkje aan totdat ik, |
| bis daß nach vollbrachtem Lauf | als ik mijn levensloop heb volbracht, |
| ich den Auserwählten gleiche | lijk op de uitverkorenen |
| und des Glaubens Ziel erreiche. | en het doel van het geloof bereik. |
7. Recitatief (T) | |
| Ihr Heiligen, erfreuet euch, | Heiligen, verheug je, |
| eilt, eilet, euren Gott zu loben: | haast je, haast je om je God te prijzen, |
| Das Herze sei erhoben | laat je hart opstijgen |
| zu Gottes Ehrenreich, | naar Gods ererijk, |
| von dannen er auf dich, | vanwaar hij op jou, |
| du heilge Wohnung, siehet | o heilige woning, neerkijkt |
| und ein gereinigt Herz zu sich | en een gereinigd hart |
| von dieser eitlen Erde ziehet. | uit deze ijdele wereld naar zich toe trekt. |
| Ein Stand, so billig selig heißt: | Terecht heet het daar de zaligheid: |
| man schaut hier Vater, Sohn und Geist. | daar zie je Vader, Zoon en Geest. |
| Wohlan, ihr gotterfüllte Seelen! | Komaan, van God vervulde zielen! |
| Ihr werdet nun das beste Teil erwählen; | Jullie zullen nu het beste deel kiezen; |
| die Welt kann euch kein Labsal geben, | de wereld kan jullie geen lafenis geven, |
| ihr könnt in Gott allein vergnügt und selig leben. | jullie kunnen alleen in God blij en zalig leven. |
8. Aria (T) | |
| Des Höchsten Gegenwart allein | Alleen de aanwezigheid van de Allerhoogste |
| kann unsrer Freuden Ursprung sein. | kan de oorsprong van onze vreugde zijn. |
| Vergehe, Welt, mit deiner Pracht, | Verga maar, wereld, met al je pracht, |
| in Gott ist, was uns glücklich macht! | wat ons gelukkig maakt ligt in God! |
9. Recitatief (S, B) | |
| (B) Kann wohl ein Mensch zu Gott in Himmel steigen? | (B) Kan een mens wel tot God in de hemel opstijgen? |
| (S) Der Glaube kann den Schöpfer zu ihm neigen. | (S) Het geloof kan de Schepper welwillend maken. |
| (B) Er ist oft ein zu schwaches Band. | (B) Dat is vaak een te zwakke band. |
| (S) Gott führet selbst und stärkt des Glaubens Hand, | (S) God leidt en sterkt zelf de hand van het geloof |
| den Fürsatz zu erreichen. | om dat doel te bereiken. |
| (B) Wie aber, wenn des Fleisches Schwachheit | (B) Maar wat als de zwakheid van het vlees |
| wollte weichen? | zwicht? |
| (S) Des Höchsten Kraft | (S) De kracht van de Allerhoogste |
| wird mächtig in den Schwachen. | werkt in de zwakken. |
| (B) Die Welt wird sie verlachen. | (B) De wereld zal hen uitlachen. |
| (S) Wer Gottes Huld besitzt, verachtet solchen Spott. | (S) Wie Gods genade bezit, veracht die spot. |
| (B) Was wird ihr außer diesen fehlen? | (B) Wat ontbreekt hun dan nog? |
| (S) Ihr einzger Wunsch, ihr Alles ist in Gott. | (S) Hun enige wens, hun alles is in God. |
| (B) Gott ist unsichtbar und entfernet: | (B) God is onzichtbaar en ver weg. |
| (S) Wohl uns, daß unser Glaube lernet, | (S) Gelukkig zijn wij dat ons geloof ons leert |
| im Geiste seinen Gott zu schauen. | in de geest onze God te aanschouwen. |
| (B) Ihr Leib hält sie gefangen. | (B) Hun lichaam houdt hen gevangen. |
| (S) Des Höchsten Huld | (S) De genade van de Allerhoogste |
| befördert ihr Verlangen, | sterkt hun verlangen, |
| denn er erbaut den Ort, | want hij bouwt de plaats |
| da man ihn herrlich schaut. | waar hij in alle luister te zien is. |
| (S, B) Da er den Glauben nun belohnt | (S, B) Omdat hij het geloof nu beloont |
| und bei uns wohnt, bei uns als seinen Kindern, | en bij ons woont als bij zijn kinderen, |
| so kann die Welt und Sterblichkeit | kunnen de wereld en de sterfelijkheid |
| die Freude nicht vermindern. | onze vreugde niet verminderen. |
10. Aria / Duet (S, B) | |
| O wie wohl ist uns geschehn, | O, wat hebben wij een geluk |
| daß sich Gott ein Haus ersehn! | dat God een woning heeft gekozen! |
| Schmeckt und sehet doch zugleich, | Proef en zie toch |
| Gott sei freundlich gegen euch. | dat God u welgezind is. |
| Schüttet eure Herzen aus | Stort uw harten uit |
| hier vor Gottes Thron und Haus! | hier voor Gods troon en huis! |
11. Recitatief (B) | |
| Wohlan demnach, du heilige Gemeine, | Komaan dan, heilige gemeente, |
| bereite dich zur heilgen Lust! | maak je gereed voor de heilige vreugde! |
| Gott wohnt nicht nur in einer jeden Brust, | God woont niet alleen in ieders hart, |
| er baut sich hier ein Haus. | maar hij bouwt zich hier ook een huis. |
| Wohlan, so rüstet euch | Komaan, maak je dan gereed |
| mit Geist und Gaben aus, | met geest en gaven, |
| daß ihm sowohl dein Herz | opdat zowel je hart |
| als auch dies Haus gefalle! | als dit huis hem behagen. |
12. Koraal | |
| 1. Sprich Ja zu meinen Taten, | 1. Zeg ja tegen mijn daden, |
| hilf selbst das Beste raten; | geef mij zelf de beste raad; |
| den Anfang, Mittl und Ende, | Keer begin, midden en eind, |
| ach Herr, zum Besten wende! | ach Heer, ten goede! |
| 2. Mit Segen mich beschütte, | 2. Stort uw zegen over mij uit, |
| mein Herz sei deine Hütte, | laat mijn hart uw woning zijn, |
| dein Wort sei meine Speise, | en uw woord mijn spijs, |
| bis ich gen Himmel reise! | totdat ik naar de hemel reis! |
| Libretto: onbekend | Vertaling: Ria van Hengel |
Kale tekst origineel
1. Koor
Höchsterwünschtes Freudenfest,
das der Herr zu seinem Ruhme
im erbauten Heiligtume
uns vergnügt begehen läßt.
Höchsterwünschtes Freudenfest!
2. Recitatief (B)
Unendlich großer Gott, ach wende dich
zu uns, zu dem erwähleten Geschlechte,
und zum Gebete deiner Knechte!
Ach, laß vor dich
durch ein inbrünstig Singen der Lippen Opfer bringen!
Wir weihen unsre Brust
dir offenbar zum Dankaltar.
Du, den kein Haus, kein Tempel faßt,
da du kein Ziel noch Grenzen hast,
laß dir dies Haus gefällig sein,
es sei dein Angesicht
ein wahrer Gnadenstuhl, ein Freudenlicht.
3. Aria (B)
Was des Höchsten Glanz erfüllt,
wird in keine Nacht verhüllt.
Was des Höchsten heilges Wesen
sich zur Wohnung auserlesen,
wird in keine Nacht verhüllt,
was des Höchsten Glanz erfüllt.
4. Recitatief (S)
Wie könnte dir, du höchstes Angesicht,
da dein unendlich helles Licht
bis in verborgne Gründe siehet,
ein Haus gefällig sein?
Es schleicht sich Eitelkeit
allhie an allen Enden ein.
Wo deine Herrlichkeit einziehet,
da muß die Wohnung rein
und dieses Gastes würdig sein.
Hier wirkt nichts Menschenkraft,
drum laß dein Auge offenstehen
und gnädig auf uns gehen;
so legen wir in heilger Freude dir
die Farren und die Opfer unsrer Lieder
vor deinem Throne nieder
und tragen dir den Wunsch in Andacht für.
5. Aria (S)
Hilf, Gott, daß es uns gelingt,
und dein Feuer in uns dringt.
Daß es auch in dieser Stunde
wie in Esaiae Munde
seiner Wirkung Kraft erhält
und uns heilig vor dich stellt.
6. Koraal
1. Heilger Geist ins Himmels Throne,
gleicher Gott von Ewigkeit
mit dem Vater und dem Sohne,
der Betrübten Trost und Freud!
Allen Glauben, den ich find,
hast du in mir angezündt,
über mir in Gnaden walte,
ferner deine Gab erhalte.
2. Deine Hilfe zu mir sende,
o du edler Herzensgast!
Und das gute Werk vollende,
das du angefangen hast.
Blas in mir das Fünklein auf,
bis daß nach vollbrachtem Lauf
ich den Auserwählten gleiche
und des Glaubens Ziel erreiche.
7. Recitatief (T)
Ihr Heiligen, erfreuet euch,
eilt, eilet, euren Gott zu loben:
Das Herze sei erhoben
zu Gottes Ehrenreich,
von dannen er auf dich,
du heilge Wohnung, siehet
und ein gereinigt Herz zu sich
von dieser eitlen Erde ziehet.
Ein Stand, so billig selig heißt:
man schaut hier Vater, Sohn und Geist.
Wohlan, ihr gotterfüllte Seelen!
Ihr werdet nun das beste Teil erwählen;
die Welt kann euch kein Labsal geben,
ihr könnt in Gott allein vergnügt und selig leben.
8. Aria (T)
Des Höchsten Gegenwart allein
kann unsrer Freuden Ursprung sein.
Vergehe, Welt, mit deiner Pracht,
in Gott ist, was uns glücklich macht!
9. Recitatief (S, B)
(B) Kann wohl ein Mensch zu Gott in Himmel steigen?
(S) Der Glaube kann den Schöpfer zu ihm neigen.
(B) Er ist oft ein zu schwaches Band.
(S) Gott führet selbst und stärkt des Glaubens Hand,
den Fürsatz zu erreichen.
(B) Wie aber, wenn des Fleisches Schwachheit
wollte weichen?
(S) Des Höchsten Kraft
wird mächtig in den Schwachen.
(B) Die Welt wird sie verlachen.
(S) Wer Gottes Huld besitzt, verachtet solchen Spott.
(B) Was wird ihr außer diesen fehlen?
(S) Ihr einzger Wunsch, ihr Alles ist in Gott.
(B) Gott ist unsichtbar und entfernet:
(S) Wohl uns, daß unser Glaube lernet,
im Geiste seinen Gott zu schauen.
(B) Ihr Leib hält sie gefangen.
(S) Des Höchsten Huld
befördert ihr Verlangen,
denn er erbaut den Ort,
da man ihn herrlich schaut.
(S, B) Da er den Glauben nun belohnt
und bei uns wohnt, bei uns als seinen Kindern,
so kann die Welt und Sterblichkeit
die Freude nicht vermindern.
10. Aria / Duet (S, B)
O wie wohl ist uns geschehn,
daß sich Gott ein Haus ersehn!
Schmeckt und sehet doch zugleich,
Gott sei freundlich gegen euch.
Schüttet eure Herzen aus
hier vor Gottes Thron und Haus!
11. Recitatief (B)
Wohlan demnach, du heilige Gemeine,
bereite dich zur heilgen Lust!
Gott wohnt nicht nur in einer jeden Brust,
er baut sich hier ein Haus.
Wohlan, so rüstet euch
mit Geist und Gaben aus,
daß ihm sowohl dein Herz
als auch dies Haus gefalle!
12. Koraal
1. Sprich Ja zu meinen Taten,
hilf selbst das Beste raten;
den Anfang, Mittl und Ende,
ach Herr, zum Besten wende!
2. Mit Segen mich beschütte,
mein Herz sei deine Hütte,
dein Wort sei meine Speise,
bis ich gen Himmel reise!
Libretto: onbekend
Kale tekst Nederlandse vertaling
1. Koor
Zeer welkom vreugdefeest,
dat de Heer ons tot zijn eer
in het hier gebouwde heiligdom
vrolijk laat vieren.
Zeer welkom vreugdefeest!
2. Recitatief (B)
Oneindig grote God, ach, schenk aandacht
aan ons, het uitverkoren geslacht,
en aan het gebed van uw knechten!
Ach, neem als offer aan
een vurig lied van onze lippen!
Wij wijden ons hart openlijk
tot een dankaltaar voor u.
Geen huis, geen tempel kan u bevatten,
omdat u geen eind en geen grenzen kent,
laat dit huis u behagen,
laat uw aangezicht een ware zetel
van genade, een licht van vreugde zijn.
3. Aria (B)
De glans van de Allerhoogste
wordt niet door het duister verhuld.
Dat wat het heilige wezen van de Allerhoogste
tot zijn woning heeft gekozen
wordt niet door het duister verhuld,
de glans van de Allerhoogste.
4. Recitatief (S)
Hoe zou, verheven aangezicht,
omdat uw oneindig heldere licht
tot in verborgen diepten kan kijken,
een huis u kunnen bevallen?
IJdelheid sluipt
hier aan alle kanten naar binnen.
Waar uw heerlijkheid zijn intrek neemt,
daar moet de woning rein
en die gast waardig zijn.
Mensenwerk vermag hier niets,
houd dus uw oog open
en laat het genadig op ons vallen;
dan leggen wij in heilige vreugde
de offerstieren en de offers van onze liederen
neer voor uw troon
en bieden u eerbiedig onze wensen aan.
5. Aria (S)
Help ons, God, dat het ons lukt
en dat uw vuur bij ons binnendringt.
Dat het ook op dit uur,
zoals in de mond van Jesaja,
zijn uitwerking niet mist
en ons heilig vóór u plaatst.
6. Koraal
1. Heilige Geest op de hemelse troon,
eeuwig dezelfde God
met de Vader en de Zoon,
troost en vreugde voor de bedroefden!
Al het geloof dat ik aantref
hebt u in mij aangestoken,
heers over mij in genade
en blijf uw gave bewaren.
2. Stuur mij uw hulp
o edele gast van mijn hart!
En voltooi het goede werk
waaraan u bent begonnen.
Blaas in mij het vonkje aan totdat ik,
als ik mijn levensloop heb volbracht,
lijk op de uitverkorenen
en het doel van het geloof bereik.
7. Recitatief (T)
Heiligen, verheug je,
haast je, haast je om je God te prijzen,
laat je hart opstijgen
naar Gods ererijk,
vanwaar hij op jou,
o heilige woning, neerkijkt
en een gereinigd hart
uit deze ijdele wereld naar zich toe trekt.
Terecht heet het daar de zaligheid:
daar zie je Vader, Zoon en Geest.
Komaan, van God vervulde zielen!
Jullie zullen nu het beste deel kiezen;
de wereld kan jullie geen lafenis geven,
jullie kunnen alleen in God blij en zalig leven.
8. Aria (T)
Alleen de aanwezigheid van de Allerhoogste
kan de oorsprong van onze vreugde zijn.
Verga maar, wereld, met al je pracht,
wat ons gelukkig maakt ligt in God!
9. Recitatief (S, B)
(B) Kan een mens wel tot God in de hemel opstijgen?
(S) Het geloof kan de Schepper welwillend maken.
(B) Dat is vaak een te zwakke band.
(S) God leidt en sterkt zelf de hand van het geloof
om dat doel te bereiken.
(B) Maar wat als de zwakheid van het vlees
zwicht?
(S) De kracht van de Allerhoogste
werkt in de zwakken.
(B) De wereld zal hen uitlachen.
(S) Wie Gods genade bezit, veracht die spot.
(B) Wat ontbreekt hun dan nog?
(S) Hun enige wens, hun alles is in God.
(B) God is onzichtbaar en ver weg.
(S) Gelukkig zijn wij dat ons geloof ons leert
in de geest onze God te aanschouwen.
(B) Hun lichaam houdt hen gevangen.
(S) De genade van de Allerhoogste
sterkt hun verlangen,
want hij bouwt de plaats
waar hij in alle luister te zien is.
(S, B) Omdat hij het geloof nu beloont
en bij ons woont als bij zijn kinderen,
kunnen de wereld en de sterfelijkheid
onze vreugde niet verminderen.
10. Aria / Duet (S, B)
O, wat hebben wij een geluk
dat God een woning heeft gekozen!
Proef en zie toch
dat God u welgezind is.
Stort uw harten uit
hier voor Gods troon en huis!
11. Recitatief (B)
Komaan dan, heilige gemeente,
maak je gereed voor de heilige vreugde!
God woont niet alleen in ieders hart,
maar hij bouwt zich hier ook een huis.
Komaan, maak je dan gereed
met geest en gaven,
opdat zowel je hart
als dit huis hem behagen.
12. Koraal
1. Zeg ja tegen mijn daden,
geef mij zelf de beste raad;
Keer begin, midden en eind,
ach Heer, ten goede!
2. Stort uw zegen over mij uit,
laat mijn hart uw woning zijn,
en uw woord mijn spijs,
totdat ik naar de hemel reis!
Vertaling: Ria van Hengel